[1] Müslüman devletlerde Müslüman olmayanlardan alınan bir çeşit vergi.
Cizye Sözlük Anlamı
(ﺟﺰﻳﻪ) i. (Ar. cizye) İslâm devletlerince müslüman olmayan tebaadan alınan vergi: Osmanlılar, devletlerini kurdukları andan îtibâren zaptettikleri yerlerdeki ahâliden, İslâm olmayanlardan cizye alıyor ve bu vergiyi veren ve reâyâlık sıfatını kabul eyleyenlerin mal, ırz ve canlarını taht-ı tekeffülde bulunduruyorlardı (Mehmet Z. Pakalın). Çuhanın tedâriki için sarfedilecek para, bâzı yerlerin gümrük vâridâtı ile cizye vâridâtından temin edilirdi (İsmâil H. Uzunçarşılı).
ѻ Cizye-i gebran: Osmanlı Devleti’nde hıristiyan tebaadan alınan cizye [Farsça gebr “mecûsî, ateşperest” mânâsına geldiği için bu tâbir önce “Îran ateşperestlerinden alınan cizye” anlamında kullanılmış, daha sonra Selçuklular’a ve Osmanlılar’a geçmiş ve Anadolu’da mecûsî olmadığı halde resmî kayıtlarda hıristiyanlar için kullanılır olmuştur]. Cizye-i yahûdan: Yahûdi tebaadan alınan cizye.
● Cizye-dar Bk. CİZYEDAR
● Cizye-güzar (ﺟﺰﻳﻪﮔﺬﺍﺭ) birl. i. (Fars. guẕār “ödeyen” ile) Bir müslüman devletin tâbiiyetinde olup askerlik hizmetine karşılık cizye ödeyen erkek.